الف – اصغر که در حال عبور از خیابان بود ؛  ناگهان ، متوجه دختر14ساله اش ژاله شد که در حال ربودن کیف پول از یک پیر زن بود. از این رو با عصبانیت به سوی او دوید و  ضمن بیان کلماتی مثل بی ادب و احمق بی حیاء، با سیلی اورا زده به زمین پرتش نمود :

1.             در صورتی که معلوم شود دختر مضروب، ژاله دختر اصغر نبوده ولی خیلی به او شباهت داشته است و اینک از اصغر به اتهام ایراد توهین و فحاشی به دادسرا شکایت نموده باشد؛ آیا اصغر می تواند برای دفاع از خود به بند 1 ماده 59 قانون مجازات اسلامی استناد نماید؟ چرا؟

• ü       پاسخ:خیر. اصغر نمی تواند به بند 1 ماده 59 قانون مجازات اسلامی استناد نماید. زیرا اولاً ژاله دختر یا فرد تحت قیمومت یا سرپرستی او نیست. ثانیاً رفتار اصغر به نظر خارج از حد متعارف تأدیب و محافظت است ثالثاٌ ژاله صعیر نیست.

2.          اصغر برای دفاع از خود  در دادسرا و دادگاه ،به کدامیک از علل رافع مسؤولیت کیفری می تواند متوسّل شود؟ استدلال شما چیست؟

• ü       پاسخ: اصغر برای دفاع از خود  در دادسرا و دادگاه می تواند به اشتباه موضوعی که از علل رافع مسؤولیت کیفری است استناد نماید. این علت عنصر روانی جرایم  عمدی را منتفی میسازد.

3.        در صورتی که معلوم شود ؛ اصغر با تحریک مغرضانه دوستش به نام مهرداد، مبادرت به ارتکاب جرم توهین به دختر مزبور شده است ؛ نقش و مسؤولیت مهرداد در وقوق جرم توهین به دختر یاد شده چه خواهد بود؟توضیح دهید.

• ü       پاسخ: مهرداد در فرض سؤال معاون جرم محسوب می شود زیرا اقدام او تحریک اصغر به ارتکاب جرم اهانت و فحاشی نسبت به ژاله بوده است. و این امر مصداق روشن بند 1 از ماده 43 قانون مجازات اسلامی است.

ب – زبیر که قبلاً خودروی پیکانش را به محسن فروخته است،؛قصد سرقت آن رادارد. وی می داند که محسن هر روز خودروی مزبور را در خیابان جنب محل کارش،  پارک می نماید ؛ بنابر این ، به بهانه اینکه کاری خیلی فوری برای او پیش آمده  و ناچار است به  شهری دیگر عاجلاً مسافرت نماید ؛ از دوستش احمد که از ماجرا بی خبر بود ؛ خواست خودروی مزبور را تا بازگشت او از مسافرت در حیاط منزلش نگهداری نماید. سپس کلید(سوییچ) یدکی آنرا که در اختیار داشت ؛  برای جابجایی خودرو به او داد.. احمد به خیابان مورد نظر رفته پس از حرکت دادن خودرو در خیابانی دیگر  توسط پلیس دستگیر و به اتهام ارتکاب سرقت ، تحویل مرجع قضایی (دادسرا) شد. به نظر شما:

1.             نقش احمد در وقوع سرقت خودرو ی محسن چیست؟ استدلال نمایید.

• ü     پاسخ: احمد عملیات اجرایی(عنصر مادی) جرم سرقت را بدون قصد سرقت انجام داده است. بنابر این در حکم ابزاری در ید زبیر برای ارتکاب سرقت  و مباشر مادی  جرم مزبورمحسوب میشود و مسؤولیتی متوجه او نیست. به تعبیر واضح تر جرم واقع شده قابلیت انتساب به او را ندارد.

2.          نقش زبیر در وقوع سرقت خودرو ی محسن چیست؟ استدلال نمایید.

• ü     پاسخ: زبیر به وسیله احمد مرتکب جرم سرقت شده است. و جرم سرقت کاملاً قابل انتساب به او است. بنابر این زبیر مباشر معنوی جرم سرقت خودروی محسن و مسؤول اصلی آن  است.

3.        اگر احمد از نقشه زبیر اطلاع قبلی داشته با شد و پس از رسیدن به محل و پیش از باز نمودن در خودرو و حرکت دادن آن دستگیر شود ؛ در این صورت نقش و مسؤولیت او چه خواهد بود؟ استدلال شما چیست؟

• ü     پاسخ: صرف حضور احمد در خیابان محل پارک خودروی مورد نظر شروع به جرم محسوب نمی شود. بنابراین برطبق تبصره 1ماده 41 قانون مجازات اسلامی مجرد قصد ارتکاب جرم و عملیات مقدماتی که ارتباط مستقیم با وقوع جرم نداشته باشد ، شروع به جرم نبوده و از این حیث قابل مجازات نیست.

4.         در فرض سؤال اخیر چنانچه احمد،  زبیر را بعنوان شریک و طراح سرقت معرفی نماید ؛ مسؤولیت زبیر چه خواهد بود؟چرا؟

• ü     پاسخ: در فرض سؤال مزبور ، با توجه به استعاره ای بودن(وابستگی) مسؤولیت معاون جرم به مباشر آن در نظام حقوقی ما و اینکه احمد اصلاً مرتکب جرم اصلی (سرقت) یا شروع به آن نشده است ؛ بنابر این زبیر نیز از هرگونه مسؤولیتی بعنوان معاون جرم مبرّی است.

ج - مفهوم سبب اقوی  برکدامیک از واژه های « مباشر مادی جرم – مباشر معنوی جرم – معاون جرم – شریک جرم» صادق است؟درقالب  یک جمله کامل بیان نمایید.

• ü     پاسخ: سبب اقوی که اصطلاحی فقهی است مترادف با عبارت مباشر معنوی جرم می تواند باشد.

:د-  فرهاد به دوستش  رشید ، تلقین نمود که شرابخواری نماید ولی بجای شراب به او آب سیب نوشانید. رشید به تصور اینکه شراب نوشیده است ؛ احساس کرد مسلوب الاختیار  شده است. بنابر این اقدام به عربده کشی و اخلال در نظم خیابان محل نمود. با توجه به اینکه اخلال در نظم طبق ماده 618 قانون مجازات اسلامی جرم محسوب می شود ؛ در مورد چگونگی مسؤولیت کیفری فرهاد و رشید مستند به مواد قانونی ذیربط اظهار نظر نمائید.

• ü     پاسخ:

1.        ü     د1- قرهاد و رشید در مورد جرم شرب خمر مرتکب جرم محال(تجرّی)
 شده و فاقد مسؤولیت کیفری می باشند.زیرا نوشیدن آب سیب معمولی و لو با نیّت شرب خمر مطلقاً نمی تواند مصداق نوشیدن شراب باشد.و برطبق تبصره 1ماده 41 قانون مجازات اسلامی مجرد قصد ارتکاب جرم و عملیات مقدماتی که ارتباط مستقیم با وقوع جرم نداشته باشد ، شروع به جرم نبوده و از این حیث قابل مجازات نیست.

2.        ü     د2-فرهاد در وقوع جرم اخلال در نظم عمومی نقشی مستقیم و مؤثر نداشته است ولی رشید چون دارای اختیار و قوه تشخیص بوده است از بابت جرم اخلال در نظم عمومی مسؤول و بر طبق ماده 618 قانون مجازات اسلامی قابل مجازات است.